Bạn đã bao giờ cảm thấy phiền khi mở một website và liên tục bị hỏi có muốn chấp nhận cookies không? Bạn có biết rằng cookies không chỉ giúp trang web hoạt động mà còn có thể theo dõi bạn? Hãy cùng tìm hiểu về công nghệ ẩn sau cookies, cách chúng hoạt động và những tác động của chúng đối với quyền riêng tư của bạn.
1. Cookies Là Gì và Tại Sao Chúng Quan Trọng?
Cookies là các tệp dữ liệu nhỏ mà website lưu trên trình duyệt của bạn để ghi nhớ thông tin về bạn. Ban đầu, Internet rất “vô danh”: nếu hai người cùng truy cập một trang web, họ sẽ thấy nội dung giống hệt nhau mà không có bất kỳ sự cá nhân hóa nào. Điều này khiến việc duy trì đăng nhập, ghi nhớ cài đặt người dùng hay lưu giỏ hàng khi mua sắm trực tuyến trở nên bất khả thi.
Năm 1994, các kỹ sư tại Netscape đã phát triển cookies để giúp website nhận diện người dùng và lưu trữ dữ liệu giữa các phiên duyệt web. Điều này giúp trải nghiệm Internet trở nên mượt mà hơn rất nhiều. Cái tên “cookie” xuất phát từ thuật ngữ “magic cookie”, một khái niệm trong lập trình ám chỉ một đoạn dữ liệu nhỏ được trao đổi giữa các chương trình để theo dõi trạng thái. Chính vì vậy, thuật ngữ này được sử dụng để mô tả cách trình duyệt lưu trữ thông tin về người dùng.
2. Cookies Hoạt Động Như Thế Nào?
Khi bạn truy cập một website, trình duyệt của bạn gửi một yêu cầu (HTTP request) đến máy chủ. Nếu website muốn lưu thông tin về bạn, nó sẽ gửi lại một phản hồi (HTTP response) kèm theo cookie. Cookie này sẽ được trình duyệt lưu trữ và tự động gửi lại trong các lần truy cập tiếp theo, giúp website nhận diện bạn và hiển thị nội dung phù hợp.
Sơ đồ minh họa cách trình duyệt gửi và nhận cookies từ máy chủ.
Cookies thường được sử dụng để:
- Lưu trữ thông tin đăng nhập, giúp bạn không phải nhập lại username và password mỗi lần truy cập.
- Ghi nhớ cài đặt cá nhân như ngôn ngữ, chủ đề tối/sáng.
- Theo dõi hành vi người dùng để cải thiện trải nghiệm duyệt web.
3. Cookies Và Vấn Đề Theo Dõi Người Dùng
Có hai loại cookies chính:
- First-party cookies: Do chính website bạn truy cập đặt ra. Chúng giúp lưu trữ thông tin hữu ích như đăng nhập và giỏ hàng.
- Third-party cookies: Do các bên thứ ba (quảng cáo, mạng xã hội) đặt ra để theo dõi bạn trên nhiều trang web khác nhau.
Một trong những cách phổ biến nhất để tạo third-party cookies là thông qua tracking pixel – một hình ảnh vô hình hoặc đoạn mã nhúng trong trang web. Khi trang web tải tracking pixel, trình duyệt của bạn gửi một yêu cầu đến máy chủ của bên thứ ba, vô tình tiết lộ thông tin về bạn.
Nhờ kỹ thuật này, các công ty quảng cáo có thể:
- Theo dõi trang web bạn đã truy cập.
- Thu thập thông tin về sở thích và hành vi của bạn.
- Hiển thị quảng cáo được cá nhân hóa dựa trên lịch sử duyệt web.
4. Luật Pháp Và Nỗ Lực Bảo Vệ Quyền Riêng Tư
Để bảo vệ quyền riêng tư của người dùng, Liên minh Châu Âu (EU) đã ban hành Quy định bảo vệ dữ liệu chung (GDPR) vào năm 2018. Luật này yêu cầu các trang web phải xin phép trước khi lưu cookies. Đây là lý do tại sao bạn thấy những thông báo phiền phức yêu cầu chấp nhận cookies trên hầu hết các website.
Ngoài ra, một số trình duyệt đã chủ động hạn chế cookies:
- Firefox và Safari: Chặn hầu hết third-party cookies theo mặc định.
- Google Chrome: Dự kiến sẽ ngừng hỗ trợ third-party cookies vào cuối năm 2023.
- Brave: Một trình duyệt tập trung vào quyền riêng tư, chặn quảng cáo và tracking ngay từ đầu.
Tuy nhiên, việc chặn cookies không đồng nghĩa với việc ngăn chặn theo dõi. Các công ty quảng cáo vẫn có thể sử dụng browser fingerprinting – kỹ thuật thu thập dữ liệu như loại trình duyệt, tiện ích mở rộng, độ phân giải màn hình để xác định bạn mà không cần cookies.
5. Cách Bảo Vệ Quyền Riêng Tư Khi Duyệt Web
Nếu bạn muốn giảm thiểu theo dõi và bảo vệ quyền riêng tư, hãy thử một số cách sau:
- Sử dụng trình duyệt bảo mật: Brave, Firefox hoặc Safari thay vì Chrome hay Edge.
- Cài đặt tiện ích chặn theo dõi: “I Don’t Care About Cookies” giúp loại bỏ thông báo cookie, trong khi “uBlock Origin” có thể chặn quảng cáo và tracking.
- Xóa cookies thường xuyên: Bạn có thể thiết lập trình duyệt tự động xóa cookies khi đóng cửa sổ.
- Kiểm tra dấu vân tay trình duyệt: Trang web như Cover Your Tracks có thể giúp bạn kiểm tra mức độ theo dõi của trình duyệt.
Kết Luận
Cookies là một phần quan trọng giúp Internet hoạt động nhưng cũng là công cụ theo dõi người dùng. Hiểu rõ về cách chúng hoạt động sẽ giúp bạn có những lựa chọn sáng suốt hơn về quyền riêng tư của mình. Nếu bạn muốn có trải nghiệm duyệt web an toàn hơn, hãy thử sử dụng trình duyệt bảo mật và các công cụ chặn theo dõi.